Wiślane porty Warszawy : historia infrastruktury żeglugi śródlądowej stolicy

"Historia infrastruktury żeglugi śródlądowej stolicy "

Autor: Mistewicz, Anna

Rok 2017 upłynął w Warszawie pod hasłem Wisły. Wiązało się to z obchodami 550. rocznicy pierwszego wolnego flisu na Wiśle, na które złożyły się liczne wydarzenia organizowane we wszystkich województwach położonych nad rzeką. Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków włączyło się w obchody we wrześniu wystawą dotyczącą warszawskich portów wiślanych. Autorami

koncepcji ekspozycji była Anna Mistewicz z Muzeum Narodowego i Zbigniew Tucholski z Instytutu Historii Nauki PAN. Równolegle ukazało się drukiem naukowe opracowanie tej tematyki autorstwa dwojga wspomnianych historyków. Odtworzyli oni historię żeglugi śródlądowej w Warszawie od połowy XIX wieku aż po rok 1989.Książka ma klarowną kompozycję. Część główną poprzedza wstęp, wieńczy ją podsumowanie i streszczenie w języku angielskim. Zabrakło bibliografii, co w pracy naukowej jest całkowicie niezrozumiałe. W czterech rozdziałach zostały szczegółowo opisane dzieje portów: Czerniakowskiego, handlowego na Saskiej Kępie (Port Praski na Wilczej Wyspie) i Żerańskiego. Przedstawiono sylwetki inwestorów i inżynierów na tle epoki. Dużo uwagi poświęcono samej żegludze, najpierw tej parowej, z czasem - spalinowej. Czytelników powinny zainteresować zwłaszcza dzieje Portu Żerańskiego, ponieważ dotychczas niewiele było o nim wiadomo. Jego historia zaczęła się już w II Rzeczpospolitej, kiedy władze odrodzonego państwa polskiego postanowiły urządzić w stolicy nowoczesny port handlowy. [...]Idea ta, przerwana przez wybuch wojny, zmaterializowała się w postaci jednej ze sztandarowych budowli stalinowskiego planu 6-letniego. Z wielkiej inwestycji zrealizowano wprawdzie tylko fragmenty, ale autorzy dotarli do szczegółowych planów urbanistycznych i architektonicznych z lat pięćdziesiątych XX wieku. Wynika z nich, że na Żeraniu zamierzano stworzyć ogromne osiedle mieszkaniowe, a port miał mieć ogólnopolskie znaczenie tranzytowe. [...] Jak wszystko wówczas, także ta koncepcja była szczegółowo konsultowana ze stroną sowiecką. Kopiując przedwojenne plany, specjaliści Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego przewidzieli lokalizację w pobliżu portu, oprócz wspomnianego już osiedla, także wielu zakładów przemysłowych, między innymi elektrociepłowni (zrealizowanej), fabryki elementów betonowych oraz zakładu przemiału cementu. Wysokogatunkowa ruda przybywająca w barkach z ZSRR miała być docelowo dostarczana do Huty "Warszawa". Plany te pokrzyżowała śmierć Stalina i następująca po niej odwilż polityczna, która pociągnęła za sobą reorientację priorytetów ekonomicznych z przemysłu ciężkiego na lekki. Jednakże zgodnie z ideologicznymi postulatami socjalistycznej industrializacji pierwszej połowy lat pięćdziesiątych krajobraz warszawskich brzegów wiślanych miał być spowity gęstym przemysłowym dymem. To wizja równie upiorna co fascynująca, o czym świadczą odszukane przez autorów i zreprodukowane w książce wizje architektoniczne. Gdyby udało się je wszystkie zmaterializować, historycy realizmu socjalistycznego w architekturze polskiej mieliby dzisiaj wiele pracy.Ikonografia zamieszczona w książce nie ustępuje w niczym treści. Ponad setka wykorzystanych, w większości niepublikowanych wcześniej, zdjęć i planów robi wrażenie. Obok przedstawień kartograficznych znalazły się fragmenty informatorów, pocztówek, a nawet znaczków pocztowych. To efekt szerokiej kwerendy autorów, którzy dotarli między innymi do zasobów archiwów państwowych, miejskich, muzealnych i prywatnych. Wydobyli dokumenty z Archiwum Akt Nowych, Wydziału Archiwum Biura Organizacji Urzędu m.st. Warszawy, Archiwum Państwowego w Warszawie, Narodowego Archiwum Cyfrowego. Zbigniew Tucholski, największy chyba znawca historii kolejnictwa, słynie z dociekliwości i umiejętności docierania do świadków historii. Potrafi też z nimi rozmawiać i uzyskać informacje, których próżno szukać w materiałach archiwalnych. Pisząc książkę dotyczącą żeglugi, potwierdził renomę wszechstronnego historyka techniki, obdarzonego wyczuciem zagadnień politycznych i społecznych. Ponowna współpraca z Anną Mistewicz4, która na co dzień pracuje w Pracowni Konserwacji Ceramiki, Szkła i Metalu Muzeum Narodowego w Warszawie, a naukowo zajmuje się badaniem historii warszawskich mostów, dała w efekcie książkę przynoszącą nowe ustalenia, zasobną w odniesienia źródłowe i napisaną przystępnym językiem. Andrzej Skalimowski [muzeumwarszawy.pl]

Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):

(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)