Dyplomatyka staropolska

Dyplomatyka to nauka o dokumencie, traktowanym szeroko jako sporządzone w odpowiedniej formie pisane świadectwo dokonanych czynności prawnych. To jeden z najważniejszych rodzajów źródeł historycznych. Właśnie na podstawie krytyki dokumentów wypracowywano podstawowe zasady krytycznej analizy źródłowej. Dyplomatyka jest najstarszą nauką pomocniczą historii i uchodzi za królową w ich zespole. Tradycyjnie skupiała

się na dokumentach średniowiecznych, obecnie jednak coraz szerzej wykracza się poza tak zakreślone ramy chronologiczne, uwzględniając zarazem inne, właściwe dla czasów późniejszych formy dokumentacji stosunków prawnych. Książka nawiązuje do tych tendencji. Stara się podsumować wiedzę o owych różnorodnych formach w całej epoce przedrozbiorowej, ukazując ich rozwój w szerszym kontekście zjawisk kultury, upowszechnienia pisma i jego roli w komunikacji społecznej. Kolejne rozdziały, opracowywane przez autorów, posiadających doświadczenie w badaniach nad daną problematyką, dotyczą: istoty dyplomatyki, jej dziejów i pojęć, wydawnictw dokumentów, zagadkowych wciąż początków i ukształtowania się dokumentu polskiego w czasach dzielnicowych, wytworom kancelarii królewskiej oraz innych kancelarii centralnych monarchii, dokumentacji urzędów administracji terytorialnej, dokumentacji Kościoła katolickiego i Kościołów protestanckich, dokumentacji miejskiej, wiejskiej i prywatnej, wreszcie dokumentom ze Śląska, Prus i Pomorza Zachodniego, ziem pozostających wówczas poza granicami państwa polskiego, a całość zamyka ukazanie dziedzictwa staropolskiego w praktyce kancelarii dziewiętnastowiecznych.

Zobacz pełny opis

---

1. Wykaz skrótów
2. Wstęp (Tomasz Jurek)
3. Wprowadzenie do dyplomatyki (Tomasz Jurek, Krzysztof Skupieński)
4. 1. Czym jest dyplomatyka?
5. 2. Powstanie, rozwój i nurty badawcze dyplomatyki: a) fałszerstwa i próby ich badania w średniowieczu 25, b) humaniści i początki historiografi i krytycznej 26,
6. c) stulecie XIX: „złoty wiek” dyplomatyki 30, d) wieki XX i XXI: nowe trendy 33
7. 3. Badania dyplomatyczne w Polsce
8. 4. Podstawowe pojęcia dyplomatyki
9. Polskie wydawnictwa źródeł dyplomatycznych (Tomasz Jurek)
10. 1. Zarys dziejów edytorstwa dokumentów w Polsce
11. 2. Stan publikacji dokumentów
12. Początki dokumentu polskiego (Tomasz Jurek)
13. 1. Stan dyskusji
14. 2. Kwestia istnienia dokumentu w X–XI wieku
15. 3. Dokumentacja spraw majątkowych Kościoła
16. 4. Recepcja dokumentu pieczętnego i jej przyczyny
17. 5. Forma pierwszych dokumentów
18. 6. Znaczenie dokumentu w XII wieku
19. Rozwój dokumentu polskiego w XIII wieku (Tomasz Jurek)
20. 1. Tło historyczne
21. 2. Pojawienie się dokumentów dla odbiorców świeckich
22. 3. Kształtowanie się pojęć o randze prawnej dokumentu
23. 4. Moc dowodowa dokumentu w sądach
24. 5. Kształtowanie się kancelarii
25. 6. Przemiany formy dokumentu
26. 7. Funkcjonowanie dokumentu kościelnego
27. 8. Funkcjonowanie dokumentu książęcego
28. 9. Funkcjonowanie dokumentu prywatnego
29. 10. Podsumowanie
30. Kancelarie centralne państwa w XIV–XVIII wieku (Waldemar Chorążyczewski)
31. 1. Stan badań
32. 2. Organizacja polskiej kancelarii królewskiej i jej przemiany: a) kanclerz i podkanclerzy, b) pisarze dworu i pisarze królewscy 155, c) sekretarze królewscy 155, d) sekretarze wielcy 157, e) pisarze kancelarii królewskiej i wyodrębnienie kancelarii z dworu królewskiego 160, f) podziały funkcjonalne: regenci, metrykanci, pisarze dekretowi 164, g) kancelaria ruska 167, h) kancelaria pokojowa (gabinetowa) 168, i) sekretarze pieczęci 172, j) system kancelarii centralnych 172
33. 3. Organizacja litewskiej kancelarii wielkoksiążęcej
34. 4. Inne kancelarie centralne Rzeczypospolitej
35. 5. Tryb pracy kancelaryjnej
36. 6. Dokumenty i dokumentacja
37. Metryka Koronna i Metryka Litewska (Wojciech Krawczuk)
38. A. Metryka Koronna
39. 1. Definicja i nazwa zespołu
40. 2. Stan badań
41. 3. Geneza Metryki Koronnej
42. 4. Przechowywanie Metryki w dobie staropolskiej
43. 6. Serie ksiąg: a) Księgi wpisów (Libri inscriptionum) 198, b) Księgi poselstw (Libri legationum) 200, c) Księgi dekretów (Libri decretorum) 200, d) Księgi spraw ruskich (Libri Ruthenici), inaczej Metryka Ruska czyli Wołyńska 201, e) Księgi pieczętne (Sigillata) 202, f) Księgi spraw publicznych (Księgi kanclerskie) 202, g) Lustracje i rewizje dóbr królewskich 203
44. 7. Tryb pracy nad Metryką
45. B. Metryka Litewska
46. 1. Definicja i stan badań
47. 2. Dzieje Metryki Litewskiej
48. 3. Serie ksiąg
49. Kancelarie książęce na Mazowszu (do 1526 roku) (Janusz Grabowski)
50. 1. Stan badań
51. 2. Kancelarie książęce: a) okres 1248–1351 215, b) kancelaria Siemowita III (1341–1381) 218, c) kancelaria książąt zachodniego Mazowsza (1373–1462) 219, d) kancelaria książąt wschodniego Mazowsza (1373–1526) 223
52. 3. Dokumenty
53. 4. Metryka Mazowiecka
54. 5. Tryb prac kancelaryjnych
55. 6. Personel kancelaryjny
56. Akta sądów i urzędów szlacheckich w XIV–XVIII wieku (Janusz Łosowski)
57. A. Akta sądów ziemskich
58. 1. Stan badań
59. 2. Geneza sądów ziemskich, kompetencje i tryb ich działania
60. 3. Organizacja pracy kancelaryjnej
61. 4. Dokumenty
62. 5. Księgi ziemskie
63. B. Akta sądów i urzędów grodzkich
64. 1. Stan badań
65. Kompetencje starosty, sądu i urzędu grodzkiego oraz organizacja ich pracy
66. 3. Organizacja kancelarii
67. 4. Księgi grodzkie: a) wpisy sądowe 279, b) wpisy majątkowo–finansowe 282, c) wpisy
68. dotyczące spraw politycznych, podatkowych i militarnych 283, d) wpisy nieurzędowe 284,
69. e) adnotacje 285, f) serie aktowe 286,
70. 5. Dokumenty
71. C. Akta Trybunału Koronnego
72. 1. Stan badań
73. 2. Organizacja, kompetencje i działalność Trybunału
74. 3. Organizacja kancelarii
75. 4. Dokumentacja
76. D. Akta sądów podkomorskich
77. E. Akta sądów kapturowych
78. F. Akta sądów wojewodzińskich
79. G. Akta sądów komisarskich
80. H. Akta sądów konfederackich
81. I. Akta sądów i komisji skarbowych
82. J. Akta komisji boni ordinis
83. K. Akta komisji porządkowych cywilno–wojskowych
84. L. Akta sądów ziemiańskich
85. M. Akta sądów wojskowych
86. N. Podsumowanie
87. Kancelarie i dokumentacja kościelna (Maria Koczerska)
88. 1. Kościół w Polsce późnośredniowiecznej
89. 2. Kancelarie biskupie
90. 3. Dokument biskupi
91. 4. Notariat publiczny na usługach Kościoła w Polsce średniowiecznej
92. 5. Kancelarie konsystorskie
93. 6. Dokumentacja kapituł katedralnych i kolegiackich
94. 7. Statuty synodalne
95. 8. Dokumenty klasztorne (Tomasz Jurek)
96. 9. Dokumentacja uniwersytecka (Tomasz Jurek)
97. 10. Tendencje rozwojowe dokumentu kościelnego w czasach nowożytnych
98. Kancelarie i dokumenty Kościołów protestanckich w XVI–XVIII wieku Maciej Ptaszyński)
99. 1. Kościoły protestanckie
100. 2. Kancelarie i archiwa
101. 3. Rodzaje dokumentów
102. 4. Podsumowanie
103. Dokumenty i kancelarie miejskie (Janusz Tandecki)
104. 1. Stan badań
105. 2. Ustrój i organizacja władz miejskich
106. 3. Organizacja i działalność kancelarii
107. 4. Wytwory kancelarii miejskich
108. 5. Kancelarie miejskich korporacji zawodowych i religijnych
109. 6. Mieszczańska dokumentacja prywatna
110. 7. Podsumowanie
111. Dokumenty i kancelarie wiejskie (Janusz Łosowski)
112. 1. Stan badań
113. 2. Gromada chłopska
114. 3. Sądy wiejskie
115. 4. Pisarze wiejscy
116. 5. Wytwory kancelarii: księgi, dokumenty i akta luźne
117. Dokumenty i kancelarie prywatne (Krzysztof Syta)
118. 1. Zagadnienia wstępne
119. 2. Dokument prywatny w późnym średniowieczu (Tomasz Jurek)
120. 3. Personel kancelaryjny i środowisko aktotwórcze
121. 4. Kancelaria magnacka: a) kancelaria osobista 474, b) kancelaria nadworna 475, c) kancelaria administracyjno–gospodarcza 477
122. 5. Produkcja aktowa kancelarii prywatnej: a) dokumentacja rachunkowo–gospodarcza, b) dokumentacja działalności publicznej 486, c) dokumentacja prawno–majątkowa 488, d) korespondencja 490, e) księgi wpisów 491, f) kwerendy 493
123. 6. Utrzymanie kancelarii
124. Zarys dyplomatyki śląskiej w późnym średniowieczu (Tomasz Jurek)
125. Zarys dyplomatyki zachodniopomorskiej w średniowieczu (Agnieszka Gut)
126. Zarys dyplomatyki krzyżackiej w Prusach (Janusz Tandecki)
127. Dawne formy dyplomatyczne w kancelariach na ziemiach polskich XIX wieku (Artur Górak, Wiesława Kwiatkowska)
128. 1. Dyplomatyka ery biurokracji (Artur Górak)
129. 2. Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie i Ziemie Zabrane (Artur Górak)
130. 3. Zabór austriacki (Artur Górak)
131. 4. Zabór pruski (Wiesława Kwiatkowska)
132. 5. Podsumowanie (Artur Górak)
133. Zakończenie: Dokument w systemie komunikacji społecznej w Polsce (Tomasz Jurek)
134. Ilustracje

Zobacz spis treści

Dodaj komentarz do pozycji:

Swoją opinię można wyrazić po uprzednim zalogowaniu.