Biblia w malarstwie polskim

Autor: Kowalczyk, Paulina

Wydarzenia będące treścią Biblii, od zawsze były źródłem inspiracji dla całych pokoleń artystów, niezależnie od ich narodowości. Nie inaczej było i w naszym kraju. Z chwilą przyjęcia chrześcijaństwa w 966 roku przez Mieszka I, zaistniała głęboka potrzeba aby we właściwy sposób objaśniać, niepiśmiennej większości społeczeństwa, zagadnienia nowej religii.

Jedną z najczęstszych form przekazu prawdy objawionej był obraz. Bardzo szybko zauważono, że obrazy przedstawiające teksty biblijne nie są wyłącznie dekoracjami świątyń. Zorientowano się, że treść obrazu poza walorami poznawczymi i pedagogicznymi wnosi znacznie więcej - rodzi w umyśle oglądającego, potężny ładunek emocjonalny. W zawładnięciu umysłów tłumu pomagają nie tylko słowa ale także obrazy, a siłą sprawczą pozostaje ich niezwykle wymowne milczenie. Tym samym obraz stał się potężnym orężem w trudnym procesie nawracania tłumów. * Pomysł, zaprezentowania Czytelnikowi zasobów dzieł sztuki malarskiej, których powstanie byłoby inspirowane wydarzeniami biblijnymi a jednocześnie wykonanymi przez naszych rodzimych artystów, zrodził się w redakcji Wydawnictwa DRAGON w roku 2016, kiedy obchodziliśmy 1050 - lecie Chrztu Polski. Dzięki staraniom redakcji, po upływie niespełna dwóch lat, oddajemy Czytelnikowi do rąk publikację, w której zaprezentowano 150 dzieł ilustrujących sceny staro- i nowotestamentowe, powstałe od czasów średniowiecza po chwilę obecną. * Autorką tekstu jest Paulina Kowalczyk, doktorantka w Instytucie Sztuki, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Jak sama pisze we wstępie " Pragnieniem autorki było przybliżenie nie tylko dzieł wybitnych, ale także mniej znanych, lokalnych produkcji, równie ciekawych ikonograficznie przykładów zmagania się artysty z materią przekazu biblijnego." Wszystkie dzieła malarskie, zaprezentowane w albumie, zostały opatrzone przez autorkę tekstem wyjaśniającym jego kontekst biblijny oraz adekwatnym fragmentem Biblii. Takie bezpośrednie zestawienie obrazu i tekstu, pozwala Czytelnikowi na pełniejsze zrozumienie zamierzeń artysty. Warto podkreślić, że autorska interpretacja symboliki przedstawionych dzieł malarskich, zaprezentowana została w sposób jasny i zrozumiały, nawet dla Czytelnika nie posiadającego głębszego przygotowania z zakresu historii sztuki. * Całość, przygotowanego przez autorkę, zestawienia dzieł malarskich oraz towarzyszącego tekstu objaśniającego, została zaprezentowana w dwóch rozdziałach: Stary Testament oraz Nowy Testament. Ze względu na znaczną obszerność materiału poświęconą Nowemu Testamentowi, został on zaprezentowany w kilku podrozdziałach: Wcielenie; Publiczna działalność Chrystusa; Pasja, Zmartwychwstanie; Dzieje pierwszego kościoła; Apokalipsa. Każdy z wymienionych rozdziałów i podrozdziałów, poprzedza krótki wstęp w którym autorka wprowadza Czytelnika w jego najistotniejsze zagadnienia, podpowiadając jednocześnie na które elementy dzieł malarskich powinien zwrócić szczególną uwagę. * Twórczą interpretację wydarzeń biblijnych, rozpoczyna gigantycznych rozmiarów witraż z kościoła Franciszkanów w Krakowie, wykonany przez naszego wybitnego malarza, dramaturga i poetę Stanisława Wyspiańskiego, zatytułowany Bóg Ojciec - Stań się! Spoglądając na ten witraż, bez zbędnych wyjaśnień, zrozumiemy, że do stworzenia świata wystarczyło Boże słowo. Niezwykle barwny świat Starego Testamentu ilustrują 33 obrazy, na których przedstawione zostały m.in. takie wydarzenia jak: stworzenie człowieka, wypędzenie z raju, potop, ofiara Abrahama czy Król Dawid. Warto zwrócić uwagę na obraz Babel -2, dzieło Jerzego Dudy-Gracza, znakomitego artysty, tworzącego i pracującego na Śląsku. Jak zwykle u tego artysty, oglądając ten obraz, może się zrodzić wątpliwość - czy to tylko Bóg pomieszał języki budowniczym. * Malarska interpretacja wydarzeń opisanych w Nowym Testamencie, rozpoczyna się od zapowiedzi narodzin Jezusa czyli - zwiastowania przyszłej Matce. Ta niezwykła chwila została zaprezentowana w albumie aż na czterech dziełach malarskich, wykonanych przez czterech różnych malarzy tworzących w XV i XVII wieku. Niezwykle obszernie zaprezentowane zostało Narodzenie Dzieciatka oraz jego adoracja. Być może, niezwykle skąpe przekazy ewangeliczne o młodzieńczym życiu Jezusa spowodowały, że twórcza interpretacja ważnego wydarzenia jakim było odnalezienie przez Marię i Józefa, Jezusa w świątyni, gdzie dwunastoletni Jezus naucza starszyznę żydowską, rzadko bywa przedmiotem twórczości malarskiej. Niezwykle piękną wizję tego wydarzenia możemy zobaczyć na fresku wykonanym przez Władysława Drapiewskiego, który znajduje się w bazylice katedralnej Wniebowzięcia NMP w Płocku. W podrozdziale opisującym działalność publiczną Jezusa, znajduje się jedno z nielicznych dzieł malarskich wykonanych przez naszego rodaka, które trafiło do Muzeum Narodowego PRADO w Madrycie. Tym dziełem jest Uczta u Heroda i ścięcie Jana Chrzciciela, którego twórcą jest Bartłomiej Strobel. Pierwszy z cudów Jezusa, czyli zamiana wody w wino, dokonana przez Jezusa podczas uczty weselnej, została przedstawiona na obrazie Andrzeja Stecha, Gody w Kanie Galilejskiej. Obraz znajduje się w dawnym klasztorze Cystersów w Pelplinie. Chcielibyśmy też zwrócić uwagę na niezwykle subtelnie namalowaną scenerię rozmowy Jezusa z Marią, na obrazie Chrystus w domu Marty i Marii, Henryka Siemiradzkiego. * W kolejnym podrozdziale, autorka przybliża nam dzieła ilustrujące wydarzenia z życia Jezusa, które miały miejsce od ostatniej wieczerzy aż do śmierci. Fundamentalne dla chrześcijaństwa, wydarzenia jakie miały miejsce podczas ostatniej wieczerzy, były tematem bardzo wielu dzieł sztuki malarskiej. Ta kluczowa, z punktu widzenia historii chrześcijaństwa, scena reprezentowana jest w albumie cztery razy. Spośród wybranych przez autorkę dzieł malarskich ilustrujących tę scenę, największe wrażenie sprawia, przejmujące dzieło profesora Antoniego Cygana - Ostania Wieczerza, którego oryginał znajduje się a Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach.Ostatnim pouczeniem Jezusa wobec swoich uczniów, przed Wniebowstąpieniem, było polecenie zorganizowania Kościoła. "Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego" ( Mt 28, 16 - 20 ). Jezus wypowiada powyższe słowa już po Zmartwychwstaniu na górze w Galilei. Powyższa scena została ukazana na obrazie Szymona Czechowicza, noszącym tytuł Chrystus ukazujący się apostołom po zmartwychwstaniu.Autorka kończy swoją barwną opowieść o wydarzeniach biblijnych kilkoma scenami z najbardziej tajemniczej księgi Nowego Testamentu, czyli Apokalipsy.Mimo upływu czasu, oraz zmieniających się trendów w sztuce, wydarzenia opisane w Biblii, jako ponadczasowe, dalej pozostają źródłem inspiracji dla wielu artystów. Radykalnej zmianie ulega jedynie język przekazu, dostosowując się do wymogów dzisiejszego odbiorcy, gdzie obraz staje się znaczącym narzędziem poznawczym, redukując tym samym znaczenie tekstu. Pozostając w opozycji, do pomniejszania poznawczej roli tekstu, wypada się zgodzić, że dla wielu, obraz nie potrzebuje tłumacza, przyczyniając się tym samym do sprawnego wypełniania ewangelicznego przekazu wyartykułowanego wyżej ( Mt 28, 16 - 20 ). * Publikacja Biblia w malarstwie polskim, Wydawnictwa DRAGON, jest czymś zupełnie wyjątkowym na naszym rynku wydawniczym. Wydaje się, że historycznie jest to pierwsza tak obszerna publikacja, przybliżająca twórczość rodzimych artystów, którzy stworzyli wybitne dzieła malarskie, inspirowane wydarzeniami biblijnymi. Jesteśmy przekonani, że jej zawartość przyczyni się do odświeżenia nieco zapomnianych treści powodowanych upływem czasu oraz wszechobecnym obrazem telewizyjnym. * W końcowej części albumu znajduje się spis ilustracji wraz z miniaturkami obrazów, alfabetyczny spis tytułów omawianych dzieł oraz alfabetyczny spis autorów omawianych dzieł, co ułatwia odszukanie pożądanego dzieła lub jego autora. Autorka zamieszcza także dosyć obszerną bibliografię tematyczną. Album został wydany na papierze kredowym o wysokiej gramaturze i jakości co sprawiło, że zamieszczone reprodukcje 150 dzieł sztuki malarskiej uzyskały niezwykle wysoką jakość. Zdecydowana większość zdjęć, omawianych obrazów, została wykonana przez znanego mistrza fotografii Michała Grychowskiego.

Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):

(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)