Dyplomatyka staropolska
Dyplomatyka to nauka o dokumencie, traktowanym szeroko jako sporządzone w odpowiedniej formie pisane świadectwo dokonanych czynności prawnych. To jeden z najważniejszych rodzajów źródeł historycznych. Właśnie na podstawie krytyki dokumentów wypracowywano podstawowe zasady krytycznej analizy źródłowej. Dyplomatyka jest najstarszą nauką pomocniczą historii i uchodzi za królową w ich zespole. Tradycyjnie skupiała
się na dokumentach średniowiecznych, obecnie jednak coraz szerzej wykracza się poza tak zakreślone ramy chronologiczne, uwzględniając zarazem inne, właściwe dla czasów późniejszych formy dokumentacji stosunków prawnych. Książka nawiązuje do tych tendencji. Stara się podsumować wiedzę o owych różnorodnych formach w całej epoce przedrozbiorowej, ukazując ich rozwój w szerszym kontekście zjawisk kultury, upowszechnienia pisma i jego roli w komunikacji społecznej. Kolejne rozdziały, opracowywane przez autorów, posiadających doświadczenie w badaniach nad daną problematyką, dotyczą: istoty dyplomatyki, jej dziejów i pojęć, wydawnictw dokumentów, zagadkowych wciąż początków i ukształtowania się dokumentu polskiego w czasach dzielnicowych, wytworom kancelarii królewskiej oraz innych kancelarii centralnych monarchii, dokumentacji urzędów administracji terytorialnej, dokumentacji Kościoła katolickiego i Kościołów protestanckich, dokumentacji miejskiej, wiejskiej i prywatnej, wreszcie dokumentom ze Śląska, Prus i Pomorza Zachodniego, ziem pozostających wówczas poza granicami państwa polskiego, a całość zamyka ukazanie dziedzictwa staropolskiego w praktyce kancelarii dziewiętnastowiecznych.
Zobacz pełny opisOdpowiedzialność: | pod red. Tomasza Jurka. |
Seria: | Nauki Pomocnicze Historii / Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk. Seria Nowa |
Hasła: | Dyplomatyka - Polska - 10-18 w. Polska - administracja - 10-18 w. Podręczniki |
Adres wydawniczy: | Warszawa : Wydawnictwo DiG, 2015. |
Opis fizyczny: | 559, [1] s., [32] s. tabl. : il. ; 30 cm. |
Uwagi: | Rozdziały lub artykuły tej książki skatalogowano pod własnymi tytułami. Dostępne pod tytułem pracy zbiorowej. Bibliogr. przy rozdz. |
Skocz do: | Dodaj recenzje, komentarz |
- Wykaz skrótów
- Wstęp (Tomasz Jurek)
- Wprowadzenie do dyplomatyki (Tomasz Jurek, Krzysztof Skupieński)
- 1. Czym jest dyplomatyka?
- 2. Powstanie, rozwój i nurty badawcze dyplomatyki: a) fałszerstwa i próby ich badania w średniowieczu 25, b) humaniści i początki historiografi i krytycznej 26,
- c) stulecie XIX: „złoty wiek” dyplomatyki 30, d) wieki XX i XXI: nowe trendy 33
- 3. Badania dyplomatyczne w Polsce
- 4. Podstawowe pojęcia dyplomatyki
- Polskie wydawnictwa źródeł dyplomatycznych (Tomasz Jurek)
- 1. Zarys dziejów edytorstwa dokumentów w Polsce
- 2. Stan publikacji dokumentów
- Początki dokumentu polskiego (Tomasz Jurek)
- 1. Stan dyskusji
- 2. Kwestia istnienia dokumentu w X–XI wieku
- 3. Dokumentacja spraw majątkowych Kościoła
- 4. Recepcja dokumentu pieczętnego i jej przyczyny
- 5. Forma pierwszych dokumentów
- 6. Znaczenie dokumentu w XII wieku
- Rozwój dokumentu polskiego w XIII wieku (Tomasz Jurek)
- 1. Tło historyczne
- 2. Pojawienie się dokumentów dla odbiorców świeckich
- 3. Kształtowanie się pojęć o randze prawnej dokumentu
- 4. Moc dowodowa dokumentu w sądach
- 5. Kształtowanie się kancelarii
- 6. Przemiany formy dokumentu
- 7. Funkcjonowanie dokumentu kościelnego
- 8. Funkcjonowanie dokumentu książęcego
- 9. Funkcjonowanie dokumentu prywatnego
- 10. Podsumowanie
- Kancelarie centralne państwa w XIV–XVIII wieku (Waldemar Chorążyczewski)
- 1. Stan badań
- 2. Organizacja polskiej kancelarii królewskiej i jej przemiany: a) kanclerz i podkanclerzy, b) pisarze dworu i pisarze królewscy 155, c) sekretarze królewscy 155, d) sekretarze wielcy 157, e) pisarze kancelarii królewskiej i wyodrębnienie kancelarii z dworu królewskiego 160, f) podziały funkcjonalne: regenci, metrykanci, pisarze dekretowi 164, g) kancelaria ruska 167, h) kancelaria pokojowa (gabinetowa) 168, i) sekretarze pieczęci 172, j) system kancelarii centralnych 172
- 3. Organizacja litewskiej kancelarii wielkoksiążęcej
- 4. Inne kancelarie centralne Rzeczypospolitej
- 5. Tryb pracy kancelaryjnej
- 6. Dokumenty i dokumentacja
- Metryka Koronna i Metryka Litewska (Wojciech Krawczuk)
- A. Metryka Koronna
- 1. Definicja i nazwa zespołu
- 2. Stan badań
- 3. Geneza Metryki Koronnej
- 4. Przechowywanie Metryki w dobie staropolskiej
- 6. Serie ksiąg: a) Księgi wpisów (Libri inscriptionum) 198, b) Księgi poselstw (Libri legationum) 200, c) Księgi dekretów (Libri decretorum) 200, d) Księgi spraw ruskich (Libri Ruthenici), inaczej Metryka Ruska czyli Wołyńska 201, e) Księgi pieczętne (Sigillata) 202, f) Księgi spraw publicznych (Księgi kanclerskie) 202, g) Lustracje i rewizje dóbr królewskich 203
- 7. Tryb pracy nad Metryką
- B. Metryka Litewska
- 1. Definicja i stan badań
- 2. Dzieje Metryki Litewskiej
- 3. Serie ksiąg
- Kancelarie książęce na Mazowszu (do 1526 roku) (Janusz Grabowski)
- 1. Stan badań
- 2. Kancelarie książęce: a) okres 1248–1351 215, b) kancelaria Siemowita III (1341–1381) 218, c) kancelaria książąt zachodniego Mazowsza (1373–1462) 219, d) kancelaria książąt wschodniego Mazowsza (1373–1526) 223
- 3. Dokumenty
- 4. Metryka Mazowiecka
- 5. Tryb prac kancelaryjnych
- 6. Personel kancelaryjny
- Akta sądów i urzędów szlacheckich w XIV–XVIII wieku (Janusz Łosowski)
- A. Akta sądów ziemskich
- 1. Stan badań
- 2. Geneza sądów ziemskich, kompetencje i tryb ich działania
- 3. Organizacja pracy kancelaryjnej
- 4. Dokumenty
- 5. Księgi ziemskie
- B. Akta sądów i urzędów grodzkich
- 1. Stan badań
- Kompetencje starosty, sądu i urzędu grodzkiego oraz organizacja ich pracy
- 3. Organizacja kancelarii
- 4. Księgi grodzkie: a) wpisy sądowe 279, b) wpisy majątkowo–finansowe 282, c) wpisy
- dotyczące spraw politycznych, podatkowych i militarnych 283, d) wpisy nieurzędowe 284,
- e) adnotacje 285, f) serie aktowe 286,
- 5. Dokumenty
- C. Akta Trybunału Koronnego
- 1. Stan badań
- 2. Organizacja, kompetencje i działalność Trybunału
- 3. Organizacja kancelarii
- 4. Dokumentacja
- D. Akta sądów podkomorskich
- E. Akta sądów kapturowych
- F. Akta sądów wojewodzińskich
- G. Akta sądów komisarskich
- H. Akta sądów konfederackich
- I. Akta sądów i komisji skarbowych
- J. Akta komisji boni ordinis
- K. Akta komisji porządkowych cywilno–wojskowych
- L. Akta sądów ziemiańskich
- M. Akta sądów wojskowych
- N. Podsumowanie
- Kancelarie i dokumentacja kościelna (Maria Koczerska)
- 1. Kościół w Polsce późnośredniowiecznej
- 2. Kancelarie biskupie
- 3. Dokument biskupi
- 4. Notariat publiczny na usługach Kościoła w Polsce średniowiecznej
- 5. Kancelarie konsystorskie
- 6. Dokumentacja kapituł katedralnych i kolegiackich
- 7. Statuty synodalne
- 8. Dokumenty klasztorne (Tomasz Jurek)
- 9. Dokumentacja uniwersytecka (Tomasz Jurek)
- 10. Tendencje rozwojowe dokumentu kościelnego w czasach nowożytnych
- Kancelarie i dokumenty Kościołów protestanckich w XVI–XVIII wieku Maciej Ptaszyński)
- 1. Kościoły protestanckie
- 2. Kancelarie i archiwa
- 3. Rodzaje dokumentów
- 4. Podsumowanie
- Dokumenty i kancelarie miejskie (Janusz Tandecki)
- 1. Stan badań
- 2. Ustrój i organizacja władz miejskich
- 3. Organizacja i działalność kancelarii
- 4. Wytwory kancelarii miejskich
- 5. Kancelarie miejskich korporacji zawodowych i religijnych
- 6. Mieszczańska dokumentacja prywatna
- 7. Podsumowanie
- Dokumenty i kancelarie wiejskie (Janusz Łosowski)
- 1. Stan badań
- 2. Gromada chłopska
- 3. Sądy wiejskie
- 4. Pisarze wiejscy
- 5. Wytwory kancelarii: księgi, dokumenty i akta luźne
- Dokumenty i kancelarie prywatne (Krzysztof Syta)
- 1. Zagadnienia wstępne
- 2. Dokument prywatny w późnym średniowieczu (Tomasz Jurek)
- 3. Personel kancelaryjny i środowisko aktotwórcze
- 4. Kancelaria magnacka: a) kancelaria osobista 474, b) kancelaria nadworna 475, c) kancelaria administracyjno–gospodarcza 477
- 5. Produkcja aktowa kancelarii prywatnej: a) dokumentacja rachunkowo–gospodarcza, b) dokumentacja działalności publicznej 486, c) dokumentacja prawno–majątkowa 488, d) korespondencja 490, e) księgi wpisów 491, f) kwerendy 493
- 6. Utrzymanie kancelarii
- Zarys dyplomatyki śląskiej w późnym średniowieczu (Tomasz Jurek)
- Zarys dyplomatyki zachodniopomorskiej w średniowieczu (Agnieszka Gut)
- Zarys dyplomatyki krzyżackiej w Prusach (Janusz Tandecki)
- Dawne formy dyplomatyczne w kancelariach na ziemiach polskich XIX wieku (Artur Górak, Wiesława Kwiatkowska)
- 1. Dyplomatyka ery biurokracji (Artur Górak)
- 2. Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie i Ziemie Zabrane (Artur Górak)
- 3. Zabór austriacki (Artur Górak)
- 4. Zabór pruski (Wiesława Kwiatkowska)
- 5. Podsumowanie (Artur Górak)
- Zakończenie: Dokument w systemie komunikacji społecznej w Polsce (Tomasz Jurek)
- Ilustracje
Zobacz spis treści
Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):
(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)